Ik ben “geboren “in Antwerpen waar mijn vader een apotheek had en er kwam een schone jonge vrouw binnen van Kalmthout ..ze zijn gehuwd en ik ben de oudste dochter. Het weekend vertrokken we steeds naar “ den buiten “. 

Dus ik ben “ getogen” in Kalmthout ..ik leerde er lopen, fietsen en van de natuur houden…

Sinds 1978 woon ik er zelf, gehuwd met Michel Berte, achter het arboretum en op een boogscheut van mijn geliefde heide biotoop.

Mijn grootmoeder woonde hier en ook mijn overgrootmoeder... zelf een feministe en zakenvrouw avant la lettre..

Ze ging alleen met de boot naar Engeland om er boerenpaarden te kopen om voor de tram van Antwerpen te spannen, den paardentram. Die paarden weidden waar nu de Noorderlaan woonblokken zijn opgetrokken en de stallen waren niet ver vandaan op Den Dam, einde vorige eeuw een chique buurt.

Mijn moeder was dus een van de laatste die met een mooie zwarte koets met vergulde spaken naar “den buiten “ in Kalmthout trok. Ze hadden een knecht: Den Bruur. Ik heb hem nog gekend als kind… en er bestaat een foto met me met de vier generaties…

Mijn ouders hadden hier ook een buitenverblijf in Dennendael, één van de eersten die een stuk grond daar kochten: 65 BF / meter2. Wat beleefden we zoal ?

Memorabel waren de bosbranden: één in 1976 verwoestte een groot stuk van de heide (120 Ha). Dan in 1996. Ik reed met onze vier zonen op de fiets zonder licht in de nacht naar de brandtoren, (na 1976 in 1980 opgericht ! ), beklommen die en zagen een apocalyptisch beeld ‘heel de horizon stond in lichtelaaie ...bevreemdend was het, wanneer het vuur een spar raakte en deze plots als een toorts in de nacht een helder licht gaf. De helft van de heide brandde af !

En dan nog niet zólang geleden 2011: een enorme brand die de bewoners van de belendende huizen deed evacueren. Wij zelf moesten ramen en gordijnen sluiten want de rook kwam zelfs binnenkamers en pikte aan de ogen. 600 Ha brandde af.

De heide werd voor het eerst door auteur en advocaat Jozef Muls gewaardeerd om te beschermen ..maar het is pas in 1968 dat dit natuurgebied effectief wettelijk gevrijwaard bleef.

Het is in 2001 dat een groot gebied over de grens heen met NL heen ontstond : 37,5km2: de Fusie van Het Zooms Park en de Kalmthoutse heide.

Nog even wat smeuïge vertellingen over de privé eigendommen die er zich in bevonden.

Vooral midden in de heide: de Villa Mont Noir. Eigenaar 3 die liet er maar even een modelvilla van de wereldtentoonstelling (1884) herbouwen en nu nog zie je resten van het park met rododendrons in de volle natuur etc, 2 stenen leeuwen… Maar alles wat steen op steen stond werd geplunderd.

Eigenaar 7 werd Bernard Bernsohn, Antwerpse diamantair die er in 1908  een recreatie domein van wilde maken: dit stuitte op protest en men wou toch de natuur beschermen. In 1914 ontstond een smalspoor erheen ! WO 1 maakte een einde aan zijn plannen.

En eigenaar 8 was Carlier in 1941, ook de eigenaar van Petrofina met een tak familie in Brazilië. Hij was ook eigenaar van kasteeltje de Boterbergen - eerst in 1823 aangekocht door graaf de Merode-Westerlo uit de eigendommen van de abdij van Tongerlo. Aan de overkant : de abdij zelf : Nu De Greef! Toen de erfenis moest doorgaan werd het aandeel Petrofina een dag geschorst op de beurs. Na de dood van de laatste erfgenaam Marie -Antoinette Carlier is het overgedragen aan Natuurpunt.

Je hebt nog het Meurisseven of “het goed“ van de familie Van Thillo: een grote witte villa, nog altijd bewoond, dicht bij ingang langs Putse steenweg, over het Keienhof. Het Meurisseven verwijst naar de chocolaterie Meurisse, de vorige eigenaars.

Oasis, een enclave van een vijftal oude huisjes, vlak achter de brandtoren.

We staan hier nu aan de heide kant. Bedenk dat ook bij Macbeth van Verdi de heksen beraadslagen en zich beraden over “ waar gaan we onze bijeenkomst houden ?”

“Op de heide !” Klinkt het in koor ...bedenk hoe het hier in mist en nevel moet uitzien. Im Nacht und Nebel..!

Wat heeft Kalmthout aangetrokken ?

Recreatie uiteraard. Joden kwamen hier ook voor de goede lucht en hadden hier zelfs een synagoge. Er werden hotels gebouwd sinds de spoorlijn in 1854 een feit werd : spoorlijn 12 naar Roosendaal : zeer oud in de spoorwegen historiek.

Kunstenaars, beeldende, literaire en muzikaal ...

Henri Van de Velde schilderde hier, zelfs Vincent Van Gogh en er bestond een Kalmthoutse school. Ze noemden zich “de Grijze School“ omdat ze wars van alle ornamenten van de romantiek de werkelijkheid wilden schilderen, zoals ze was. “Pleinair-isme”, geen salonkunst met andere woorden!

• Frans Van Kuyck
• Lamorinière
• Adriaan Heymans( 1839-1921)…

Ze hadden zelfs een band met een Zuidelijker kunstenaarsdorp Barbizon, ten zuiden van Parijs in het Bos van Fontainebleau. Bovengenoemde schilders zijn zowel in Kalmthout als in Barbizon gesignaleerd!

Er is geen kunstenaarsdorp zonder een kunstenaarscafé! Het Pannenhuis en de Cambus: het laatste midden op de heide : bij de Keetheuvel waar zoals in Namibië zand werd gewonnen. De dagloners woonden en werkten er zoals in de Far West, en zoals Calamity Jane alles bestierde was het hier Moeder Kee! (= Cornelia Teysen).

Zoals in Kolmanskop verzandde  het smalspoor waarlangs zand vervoerd werd om de Spaanse vesten te dempen en om de fundamenten van het Centraal Station in Antwerpen te verstevigen !

“Die duinen” hadden geen waarde voor de gemeente Kalmthout. In 1888 gaf men zelfs een concessie van 600 Ha voor Zandwinning aan Baron Terwagne; en zo gingen de hoogste duinen ter ziele.

Muziek ? Jo D’Haese is wereldberoemde beiaardier en van ...Kalmthout !

Literair ? Hier werd het tijdschrift Van Nu en Straks gesticht door Emmanuel De Bom: Antwerps stadsbibliothecaris, waar Felix Timmermans, Alice Nahon en August Vermeylen aan meewerkten en last but not least, Paul van Ostayen.

August Vermeylen stierf in 1953 in Kalmthout in Villa Vogelenzang.

Op de fietsrit van de heide naar het arboretum komen we langs een ander landgoed : de Markgraaf, daterend uit 1851 en zo genoemd omdat een zekere Gheysens, notaris te Antwerpen, wonend Markgravelei het na zijn aankoop zo noemde. Eigenaars nadien waren de Families Van Acker, Van Ooteghem en nu de Nederlander Jan Rijsdijk. Het is met zijn 56ha een waardevolle buffer tussen woonzone en de Heide.

Langs de Lindendreef naar het Arboretum komen we voorbij onze eigen woonplaats: een huis van vóór 1900 en hier woonde Hans Kristoffel, een Zwitser, die diende in het Nederlands leger en het eiland Flores had gepacificeerd. Hij woonde hier samen met de dochter van de burgemeester van Antwerpen Jan Van Rijswijk. Via omwegen vernamen we via het Pallieterke dat een missionaris op Flores naar foto’s van onze woning vroeg (!). Ook vernamen we dat de wapencollectie van Hans Kristoffel in het huidige MAS wordt bewaard !

En zo komen we aan het arboretum waar de kok Lode Arnouts ons opwacht met een zeer smakelijk buffet en BBQ ! Bram Rammeloo, huidige directeur van het Arboretum, verwelkomt ons en vertelt ons over het ontstaan en historiek van de horticulture van de Corte en Van Geerten tot de gebroeders De Belder en barones Yelena, echtgenote van Robert, die het Arboretum wereldfaam gaven tot aan het huidig Provinciaal Domein.

We sluiten deze club dag af met 2 voortreffelijke gidsen, voor een geleid bezoek aan deze mooie parktuin van 12 Ha.

Lieve Van Ermen